Legionella in een industriële omgeving

De legionellabacterie volop in het nieuws geweest, echter de afgelopen jaren horen we er weinig meer over, terwijl de aanwezigheid van de legionellabacteriën zich niet beperken tot zwembaden, ziekenhuizen en/of tentoonstellingen. Ook in uw bedrijf kan de besmetting voorkomen.

Dat maakt bestrijding van de bacterie ook uw zorg, of sterker nog de wet verplicht ons daartoe.

In februari 1999 werd een groot aantal bezoekers van de Westfriese Flora in Bovenkarspel besmet met de legionellabacterie. Helaas heeft een aanzienlijk aantal van deze besmette patiënten de infectie niet overleefd.

Bovenstaande situatie heeft geleid tot aanscherping van het overheidsbeleid. Vanuit de arbeidsomstandighedenwet zijn wij allemaal verplicht gesteld om aandacht te schenken aan alles wat mogelijke kan leiden tot besmetting.

Wat is legionellose en hoe herkent u het?
De bacterie Legionella Pneumophilia kan bij mensen een acute infectie van de luchtwegen veroorzaken en kent twee vormen;  

- De Legionellagriep   (relatief ongevaarlijk)
- De Veteranenziekte  (kan dodelijk zijn)

Kenmerken voor de Legionellagriep zijn spierpijn, hoofdpijn, koude rillingen en hoge koorts. Een opvallend feit hierbij is dat er geen longontsteking ontstaat. De Veteranenziekte is ernstiger van aard, waarbij hoofdpijn spierpijn diarree, braken, longontsteking, leverfunctiestoornis en nierfalen optreden. Met de juiste antibiotica is de ziekte goed te bestrijden. Het is dan wel zaak om zo snel mogelijk met de behandeling te beginnen.

Enkele feiten over besmetting met Legionellabacteriën:

• Besmetting vindt plaats door het inademen van minuscule druppeltjes water die besmet zijn;
• Drinken van besmet water zal geen Legionellagriep of Veteranenziekte veroorzaken;
• Legionellose kan niet van mens op mens worden overgedragen.

Mensen worden pas ziek wanneer een bepaalde hoeveelheid bacteriën het lichaam is binnengedrongen, waarna deze zich kunnen vermenigvuldigen in de longen.

 

Waar kan de legionellabacterie in gevaarlijke concentraties voorkomen?

De legionella bacterie gedijt pas wanneer het water aan een aantal voorwaarden voldoet. Voor leidingwater zijn de volgende factoren van belang:

• Temperatuur;
  de bacterie vermeerderd zich bij een temperatuur tussen de 25°C en 55°C. Zodra de temperatuur van het water boven de 60°C komt sterft de bacterie af. 
  Is uw opslagtank, boiler of voorraadvat langer dan een week niet gebruikt wordt geadviseerd om het water gedurende 15 tot 60 minuten tot boven de 60°C te verwarmen. 
  Koud vers water is ook ongevaarlijk.
  
  
• Groeibevorderende (voedings)stoffen;
  In leidingen en vaten kan slib, afzetting en biofilm voorkomen. Daarin zitten stoffen waarmee de legionellabacterie zich kan vermeerderen. Ook materialen als rubber, leer en bepaalde kunststoffen kunnen deze groei bevorderen. Daarnaast zal stilstaand water de groei van de legionellabacterie bevorderen. 

Legionella in een industriële omgeving:

In industriële omgevingen waar water wordt versproeid, verneveld of belucht ontstaan aërosolen en bestaat kans op besmetting. Dit geldt met name voor installaties waarin water bij hogere temperaturen (25°C tot 55°C) stilstaat of in een gesloten circuit wordt rondgepompt.

Te denken valt aan:

• Koeltorens en andere open warmtewisselaars;
• Stoomturbines;
• Luchtbevochtigers en condensors in airconditioning installaties;
• Rioolwaterzuiveringsinstallaties;
• Hogedrukreinigers met interne of externe warmwatervoorraad;
• Installaties waarmee verhit materiaal met water wordt gekoeld.

Dergelijke installaties hebben een “open karakter” waardoor ze bij gebruik een risico kunnen vormen voor medewerkers en omwonenden.

 

Onze verplichtingen:

Wanneer we als bedrijf noodzakelijk moeten sproeien en/of vernevelen dan wel moeten beluchten. Met water kan besmetting met legionellabacteriën voorkomen.

Dit geeft ons de volgende verplichtingen:

In de risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) moet aandacht worden geschonken aan het risico van besmetting, waarbij in de RI&E het volgende moet worden vastgelegd;

• door welke installaties of werkzaamheden blootstelling aan legionellabacteriën kan optreden; (Het gaat hierbij niet om “huishoudelijk gebruik van (leiding)water zoals wassen, douchen of drinken)
• Op welke wijze het gevaar op besmetting wordt verkleind of zelfs weggenomen;

Als blootstelling aan legionellabacteriën kan optreden moeten de werknemers daarover worden voorgelicht en bij kans op directe blootstelling door onderhoudswerkzaamheden moeten zij onderricht en instructie krijgen over de werkmethoden en beschermingsmiddelen.

 

Maatregelen ter preventie:
De maatregelen op besmetting kunnen we zelf zo klein mogelijk maken. Deze maatregelen zijn het meest effectief wanneer we ons richten op het verslechteren van de groeicondities van de bacterie. Dat kunnen we doen door;

• Al in de ontwerpfase van een installatie rekening te houden met mogelijke besmetting van water;
• Installaties volgens de voorschriften uit het bouwbesluit laten aanleggen;
• Het ontstaan van ‘dode einden’ vermijden bij de aanleg of veranderingen aan bestaande installaties.
• Het systematisch schoon houden van installaties;
• Het periodiek ontsmetten van watervoerende delen;
• Het vermijden van stilstand van het water;
• Het vermijden van watertemperaturen tussen de 25°C en 55°C.

Wanneer het ontstaan van fijne waterdruppels (aërosolen) in één van uw bedrijfsprocessen niet te vermijden is, geldt de algemene regel dat het water vers en koud moet zijn of eerst voldoende hoog moet zijn opgewarmd.

 

Vaststellen van de Legionellabacteriën:
De aanwezigheid van legionellabacteriën in water kan worden vastgesteld door een gekwalificeerd laboratorium. De aanwezigheid (of juist de afwezigheid) van andere bacteriën heeft hierbij geen enkele voorspellende waarde over de aanwezigheid van legionellabacteriën! 

Nawoord:
Bovenstaande informatie is niet nieuw en vinden we in diverse informatiebrochures van de overheid. Bij het naderen van de zomer, prioriteiten elders in de organisatie en het mogelijk voorbereiden van shutdowns voor september en oktober dit jaar, is het niet onverstandig bovenstaande info even opnieuw onder uw aandacht te brengen.